Βασικός στόχος του παραμυθιού είναι η περιγραφή της κοινής εμπειρίας της ανθρώπινης ύπαρξης, στο χώρο και στο χρόνο, μέσα από τον κόσμο της φαντασίας. Μέσα από το παραμύθι μεταφέρονται στο χρόνο τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε τοποθεσίας (οι αντιλήψεις, οι δεισιδαιμονίες, ο τρόπος έκφρασης), συντηρώντας με αυτόν τον τρόπο τη λαϊκή πολιτισμική ταυτότητα των χωρών αλλά και των τοπικών κοινωνιών απ’ όπου έχουν καταγραφεί. Επιπλέον, το παραμύθι λειτουργεί ως μέσο επικοινωνίας και σημείο συνάντησης διαφορετικών πολιτισμών.
Μέσα από αυτό το ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο διαπιστώνεται μια κοινή θεματολογία, καθώς και κοινά χαρακτηριστικά ως προς τη δομή. Αυτή η παρατήρηση, ήδη από τα χρόνια της αναγέννησης, οδήγησε στην προσπάθεια ταξινόμησης αυτού του υλικού και στην αναζήτηση της προέλευσης του με τελικό σκοπό τη δημιουργία μιας θεωρητικής φόρμας όπου θα ενταχθεί αυτό το υλικό.
Έτσι: • δημιουργήθηκαν εθνικοί κατάλογοι των παραμυθιακών τύπων και των παραλλαγών τους για κάθε χώρα ξεχωριστά, διευκολύνοντας τη μελέτη αυτού του λογοτεχνικού είδους. • αναλύθηκε η μορφολογία των μαγικών παραμυθιών και εντοπίστηκαν οι λειτουργίες που αποτελούν τα θεμελιώδη συστατικά μέρη του παραμυθιού. • Επιπλέον, εντοπίστηκαν επτά «δρώντα πρόσωπα» τα οποία διαμορφώνουν επτά αντίστοιχους κύκλους δράσης με πολλαπλούς μετασχηματισμούς σταθερών και μεταβλητών στοιχείων οι οποίοι διαμορφώνουν την πλοκή του παραμυθιού (θεωρία Προπ).
• Τέλος διατυπώθηκε η θεωρία των «Επικών Νόμων» (18ος, A. Olrik) η οποία αναφέρει ότι: α) ένα παραμύθι αποτελείται από μια ήρεμη εισαγωγή, την πλοκή και την κατάληξη που οδηγεί σε σταθερότητα. β) οι επαναλήψεις είναι συχνές, κατά κανόνα τρεις, σπάνια τέσσερις. Π.χ .τρεις δοκιμασίες, τρεις επιθυμίες. γ) ο πιο αδύναμος αρχικά αποδεικνύεται στο τέλος ο πιο ισχυρός. δ) στο ίδιο επεισόδιο ενεργούν μόνο δύο πρόσωπα ε) το φυσικό και υπερφυσικό αποτελούν μία και μοναδική διάσταση. Για παράδειγμα «…εκεί που ήταν ο κάβουρας, ανοίγει και βγαίνει ένα παλικάρι» στ) παρατηρείται η έλλειψη υποκειμενικού βάθους η οποία δηλώνεται π.χ. με: την αοριστία στον χώρο και στον χρόνο ή με το ότι ο παραμυθιακός ήρωας, δεν έχει παρελθόν ή μέλλον μόνο παρόν κ.α.
Γενικά τα βασικά συστατικά κάθε παραμυθιού αποτελούν:
• το μαγικό στοιχείο,
• το φυσικό και το υπερφυσικό αποτελούν τη μία και μοναδική διάσταση, • τα συναισθήματα των ηρώων δεν περιγράφονται, εκτός και αν εξυπηρετούν την πλοκή,
• παρατηρείται έλλειψη σχέσης του ήρωα με το χώρο και το χρόνο. Όπως διαπιστώνουμε σε πολλά σημεία ο χώρος και ο χρόνος είναι αόριστος: π.χ. «Έγινε παλιά και ακόμη πιο παλιά πίσω από τις επτά θάλασσες…»,
• τα παραμυθιακά πρόσωπα είναι ανώνυμα και μόνα τους, δηλαδή η αλληλεπίδρασή τους περιορίζεται στο βαθμό που αφορά την πλοκή,
• η φαινομενική απλότητα, η εξιδανίκευση των προσώπων και των καταστάσεων καθώς και η ονειρική αλληλουχία, π.χ. «Έφεραν την κοπέλα και μόλις μπήκε στο δωμάτιο είδε έναν όμορφο πρίγκιπα, τόσο όμορφο που μπορούσε κανείς να κοιτάζει περισσότερο τον ήλιο παρά αυτόν. Αυτός της είπε την ιστορία του ότι το βράδυ ήταν άνθρωπος και την ημέρα έμπαινε στο φιδίσιο δέρμα του και γινόταν φίδι. Το κορίτσι άκουσε ότι εκεί κοντά ζούσε μια μάγισσα. Πήγε λοιπόν να τη βρει. Η μάγισσα της είπε…».
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό όμως κάθε ελληνικού παραμυθιού, είναι: Η τοπικότητα.
Τα γνωρίσματα της είναι : α) η γλώσσα, β) η αναφορά σε στοιχεία της ελληνικής παράδοσης καθώς και γ) η προβολή του φυσικού περιβάλλοντος και του κλίματος.
Η γλώσσα δηλώνεται με χρήση τοπικών ιδιωμάτων.
Τα γνωρίσματα της ελληνικής παράδοσης υποδηλώνονται με στοιχεία από τον υλικό λαϊκό βίο ( π.χ σκεύη, ρούχα, κτλ) ή με στοιχεία ηθογραφικά όπως, π.χ. «ο πατρικός ρόλος που ελέγχει την ζωή της κόρης του».
Τα γνωρίσματα του φυσικού περιβάλλοντος υποδηλώνονται είτε άμεσα περιγράφοντας τη θάλασσα, το βουνό, τη τοποθεσία ή έμμεσα, π.χ. από το επάγγελμα ενός μυθικού ήρωα, όπως: ψαράς, βοσκός κτλ.
Comments